Ένα από τα θέματα που θέτει ο Σοφοκλής στις δυο τραγωδίες που διάβαζα χθες και σήμερα είναι αυτό της στάσης του ατόμου απέναντι σε αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία. Στον Αίαντα, τόσο ο ίδιος ο Αίας όσο και ο αδερφός του ο Τεύκρος έρχονται αντιμέτωποι με τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο, ενώ στην Ηλέκτρα, η πρωταγωνίστρια έρχεται αντιμέτωπη με την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο.
Το επιχείρημα είναι απλό: είναι έξυπνο να υποτάσσεται κανείς στον ισχυρότερό του, γιατί εκείνος έχει τη δύναμη να τον εξαναγκάσει ή να τον αφανίσει. Η αδερφή της Ηλέκτρας, η Χρυσόθεμη, το θέτει ως εξής:
Αντίστοιχα, ο Μενέλαος, για την αρπαγή της γυναίκας του οποίου γίνεται ο Τρωικός Πόλεμος, λέει στον Τεύκρο:
Ο Μενέλαος πηγαίνει ένα βήμα παραπάνω, λέγοντας πως αν δεν υποτάσσεται ο ασθενέστερος στον ισχυρότερο, τότε η πόλη θα χαθεί.
Ο Τεύκρος δεν πείθεται και οι αντίπαλοι ετοιμάζονται για σύγκρουση. Τη λύση δίνει όμως ο Οδυσσέας, ο οποίος με τα λόγια του πείθει τον Αγαμέμνονα να επιτρέψει την ταφή του Αίαντα. Ο Οδυσσέας βλέπει μακρύτερα από τους υπόλοιπους. Καταλαβαίνει πως ο Αγαμέμνονας και ο ίδιος έχουν κερδίσει, αφού ο εχθρός τους αυτοκτόνησε, και ξέρει πως αν παρατραβήξει το σχοινί διακινδυνεύει χωρίς λόγο.
Ούτε και η Ηλέκτρα πείθεται. Θαυμάζει τη σωφροσύνη της αδερφής της, αλλά καταδικάζει τη δειλία της. Η λύση έρχεται από τον Ορέστη, ο οποίος σκοτώνει την μητέρα του και τον εραστή της, για να εκδικηθεί τη δολοφονία του πατέρα του.
Και στις δυο τραγωδίες ο θεατής βρίσκεται μπροστά στο ζήτημα της ισχύος. Από τη μια, είναι ζημία να τα βάζει κανείς με κάποιον ισχυρότερό του. Από την άλλη υπάρχουν δυνάμεις μέσα στον άνθρωπο που τον ωθούν σε αποφάσεις που μπορεί να τον ζημιώσουν. Κανείς μπορεί να αποφασίσει να αντιπαρατεθεί στην εξουσία αναλαμβάνοντας το τίμημα της επιλογής του.
Το επιχείρημα είναι απλό: είναι έξυπνο να υποτάσσεται κανείς στον ισχυρότερό του, γιατί εκείνος έχει τη δύναμη να τον εξαναγκάσει ή να τον αφανίσει. Η αδερφή της Ηλέκτρας, η Χρυσόθεμη, το θέτει ως εξής:
Δεν είναι όπως το λέγω εγώ το δίκιο,
μα όπως το κρίνεις συ· κι όμως, αν θέλω
ελεύθερη να ζω, πρέπει στα πάντα
να υπακούω σ' αυτούς που εξουσιάζουν.
Αντίστοιχα, ο Μενέλαος, για την αρπαγή της γυναίκας του οποίου γίνεται ο Τρωικός Πόλεμος, λέει στον Τεύκρο:
όποιος έχει φόβο μαζί και σέβας
αυτός, να ξέρεις, βρίσκει σωτηρία
Ο Μενέλαος πηγαίνει ένα βήμα παραπάνω, λέγοντας πως αν δεν υποτάσσεται ο ασθενέστερος στον ισχυρότερο, τότε η πόλη θα χαθεί.
Ο Τεύκρος δεν πείθεται και οι αντίπαλοι ετοιμάζονται για σύγκρουση. Τη λύση δίνει όμως ο Οδυσσέας, ο οποίος με τα λόγια του πείθει τον Αγαμέμνονα να επιτρέψει την ταφή του Αίαντα. Ο Οδυσσέας βλέπει μακρύτερα από τους υπόλοιπους. Καταλαβαίνει πως ο Αγαμέμνονας και ο ίδιος έχουν κερδίσει, αφού ο εχθρός τους αυτοκτόνησε, και ξέρει πως αν παρατραβήξει το σχοινί διακινδυνεύει χωρίς λόγο.
Ούτε και η Ηλέκτρα πείθεται. Θαυμάζει τη σωφροσύνη της αδερφής της, αλλά καταδικάζει τη δειλία της. Η λύση έρχεται από τον Ορέστη, ο οποίος σκοτώνει την μητέρα του και τον εραστή της, για να εκδικηθεί τη δολοφονία του πατέρα του.
Και στις δυο τραγωδίες ο θεατής βρίσκεται μπροστά στο ζήτημα της ισχύος. Από τη μια, είναι ζημία να τα βάζει κανείς με κάποιον ισχυρότερό του. Από την άλλη υπάρχουν δυνάμεις μέσα στον άνθρωπο που τον ωθούν σε αποφάσεις που μπορεί να τον ζημιώσουν. Κανείς μπορεί να αποφασίσει να αντιπαρατεθεί στην εξουσία αναλαμβάνοντας το τίμημα της επιλογής του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου