Διαβάζουμε τον Εμπεδοκλή και τα όσα εντυπωσιακά έχει πει. Οι αρχές που φαίνεται να χρησιμοποιεί, δηλαδή ο ορθολογισμός, η φυσιοκρατία, η αιτιοκρατία, η δημοκρατία, διδάσκουν πώς πρέπει να σκεφτόμαστε ακόμα και σήμερα. Όμως εκτός από τα σπουδαία συμπεράσματα στα οποία καταλήγει και τα οποία έχουν επαληθευτεί από τις φυσικές επιστήμες έχει πει και πάρα πολλά πράγματα τα οποία είναι εντελώς λάθος.
Ο Παρμενίδης, αφού με στέρεη επιχειρηματολογία καταλήγει ότι εν το παν, μας λέει ότι θα κάνει σκέψεις για τα πράγματα του φυσικού κόσμου που δε θα είναι όμως τόσο στέρεες όσο η επιχειρηματολογία του περί του ενός. Και πράγματι, αναπτύσσει θεωρίες για τα φυσικά φαινόμενα και σε κάποια σημεία πέφτει μέσα ενώ σε άλλα όχι. Αλλά μας έχει προειδοποιήσει. Ενώ με το όνομα του Εμπεδοκλή υπάρχουν πάρα πολλές δοξασίες που στην πραγματικότητα δεν ισχύουν χωρίς να σώζεται αντίστοιχη προειδοποίηση.
Πώς γίνεται να χρησιμοποιείται ο ορθός λόγος σε κάποιες περιπτώσεις ορθά και σε κάποιες όχι; Είναι μήπως ένα άλλο εργαλείο στην πολεμική αντιπαράθεση μεταξύ των φιλοσόφων; Είναι οι αρχαίοι ορθολογιστές όταν πρόκειται να αποκαλύψουν τα λάθη των αντιπάλων τους, αλλά ανορθολογιστές, όπως έχει υποστηριχτεί, όταν πρόκειται να αναπτύξουν τις δικές τους θεωρίες;
Σίγουρα το αντικείμενο της φιλοσοφίας τους, τα φυσικά φαινόμενα και η φύση της πραγματικότητας, δεν βοηθάει. Οι προσωκρατικοί έζησαν σε μια εποχή που η τεχνολογία, το απαραίτητο εργαλείο της επιστήμης για την αποκάλυψη της φύσης του κόσμου και για την εξήγηση των φαινομένων, δεν είχε αναπτυχθεί στον βαθμό που αναπτύχθηκε μετά την Επιστημονική Επανάσταση. Αυτό που χρειαζόταν ήταν μικρά και στέρεα βήματα, αντί για φιλόδοξα προγράμματα μιας πλήρους περιγραφής της πραγματικότητας. Φυσικά όποιος επέμενε σε μικρά βήματα θα υστερούσε απέναντι σε όποιον πρότεινε ολοκληρωμένες εξηγήσεις του κόσμου. Όμως τελικά θα κατέληγε σε ασφαλέστερα συμπεράσματα και μακροπρόθεσμα θα δικαιωνόταν.
Ακόμα και οι σοφοί πέφτουν θύμα της πίεσης της κοινωνίας για εξηγήσεις. Άλλωστε, τι σοφός είναι κάποιος αν δε δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα του κόσμου;
Χρειάζεται πειραματική μέθοδος, επιστημονικά περιοδικά, πανεπιστήμια με διαφορετικούς σοφούς που ανταγωνίζονται δημόσια, τυπογραφία κλπ. Όπως και να έχει, δεν ανακάλυψαν οι αρχαίοι την επιστημονική μέθοδο. Αυτή έχει τη δική της ιστορία. Όμως το επίτευγμα να θέσουν στο κέντρο τον ορθό λόγο, τις νατουραλιστικές - φυσικές και όχι τις υπερφυσικές εξηγήσεις για τα φαινόμενα, την αιτιοκρατία και άρα την ενίσχυση της προσπάθειας για λογική κατανόηση του κόσμου, προβλεψιμότητα και προσπάθεια κυριαρχίας επί της φύσης με τον πολιτισμό, όλα αυτά τα πέτυχαν άπαξ διαπαντός οι λεγόμενοι προσωκρατικοί Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι.
Ο Παρμενίδης, αφού με στέρεη επιχειρηματολογία καταλήγει ότι εν το παν, μας λέει ότι θα κάνει σκέψεις για τα πράγματα του φυσικού κόσμου που δε θα είναι όμως τόσο στέρεες όσο η επιχειρηματολογία του περί του ενός. Και πράγματι, αναπτύσσει θεωρίες για τα φυσικά φαινόμενα και σε κάποια σημεία πέφτει μέσα ενώ σε άλλα όχι. Αλλά μας έχει προειδοποιήσει. Ενώ με το όνομα του Εμπεδοκλή υπάρχουν πάρα πολλές δοξασίες που στην πραγματικότητα δεν ισχύουν χωρίς να σώζεται αντίστοιχη προειδοποίηση.
Πώς γίνεται να χρησιμοποιείται ο ορθός λόγος σε κάποιες περιπτώσεις ορθά και σε κάποιες όχι; Είναι μήπως ένα άλλο εργαλείο στην πολεμική αντιπαράθεση μεταξύ των φιλοσόφων; Είναι οι αρχαίοι ορθολογιστές όταν πρόκειται να αποκαλύψουν τα λάθη των αντιπάλων τους, αλλά ανορθολογιστές, όπως έχει υποστηριχτεί, όταν πρόκειται να αναπτύξουν τις δικές τους θεωρίες;
Σίγουρα το αντικείμενο της φιλοσοφίας τους, τα φυσικά φαινόμενα και η φύση της πραγματικότητας, δεν βοηθάει. Οι προσωκρατικοί έζησαν σε μια εποχή που η τεχνολογία, το απαραίτητο εργαλείο της επιστήμης για την αποκάλυψη της φύσης του κόσμου και για την εξήγηση των φαινομένων, δεν είχε αναπτυχθεί στον βαθμό που αναπτύχθηκε μετά την Επιστημονική Επανάσταση. Αυτό που χρειαζόταν ήταν μικρά και στέρεα βήματα, αντί για φιλόδοξα προγράμματα μιας πλήρους περιγραφής της πραγματικότητας. Φυσικά όποιος επέμενε σε μικρά βήματα θα υστερούσε απέναντι σε όποιον πρότεινε ολοκληρωμένες εξηγήσεις του κόσμου. Όμως τελικά θα κατέληγε σε ασφαλέστερα συμπεράσματα και μακροπρόθεσμα θα δικαιωνόταν.
Ακόμα και οι σοφοί πέφτουν θύμα της πίεσης της κοινωνίας για εξηγήσεις. Άλλωστε, τι σοφός είναι κάποιος αν δε δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα του κόσμου;
Χρειάζεται πειραματική μέθοδος, επιστημονικά περιοδικά, πανεπιστήμια με διαφορετικούς σοφούς που ανταγωνίζονται δημόσια, τυπογραφία κλπ. Όπως και να έχει, δεν ανακάλυψαν οι αρχαίοι την επιστημονική μέθοδο. Αυτή έχει τη δική της ιστορία. Όμως το επίτευγμα να θέσουν στο κέντρο τον ορθό λόγο, τις νατουραλιστικές - φυσικές και όχι τις υπερφυσικές εξηγήσεις για τα φαινόμενα, την αιτιοκρατία και άρα την ενίσχυση της προσπάθειας για λογική κατανόηση του κόσμου, προβλεψιμότητα και προσπάθεια κυριαρχίας επί της φύσης με τον πολιτισμό, όλα αυτά τα πέτυχαν άπαξ διαπαντός οι λεγόμενοι προσωκρατικοί Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου