Στωικισμός - Χριστιανισμός

Είναι διαφορετικό να διδάσκεις στην Αθήνα, ή να είσαι Ρωμαίος ευγενής και διαφορετικό να βρίσκεσαι στην Ιουδαία, να αποδέχεσαι την θεοκρατία και να υφίστασαι ένα ξένο πολίτευμα. Δεν εκπλήσσει λοιπόν που ο Στωικισμός δίνει έμφαση στην αρετή και στις σχέσεις του ατόμου με το κοινωνικό σύνολο και την σωστή συμπεριφορά ως προς την πολιτική οργάνωση της χώρας, ενώ ο Χριστιανισμός δεν ασχολείται καθόλου με την κοινωνική και πολιτική διάσταση του ανθρώπου αλλά δίνει έμφαση στην προσωπική αμαρτία και στη σχέση του πιστού με τον Θεό του. Ο Χριστιανός παραιτείται από τον ρόλο του ως πολίτη, εγκαταλείπει την πολιτική ακόμα και αν συνεχίζει να μένει στην πόλη και αναζητά τη σωτηρία της ψυχής του.

Και τα δύο πνευματικά ρεύματα αντιμετωπίζουν βαθιά αρνητικά  τις λεγόμενες κοσμικές απολαύσεις. Η δόξα, ο πλούτος, το σεξ, η υστεροφημία, τίποτα από αυτά δεν αναγνωρίζεται ως αξία. Ο άνθρωπος καλείται να κάνει εσωτερική δουλειά για να αποσπάσει τον εαυτό του από το πλέγμα των κοσμικών αξιών και να υπηρετήσει ένα διαφορετικό σύνολο αξιών. Όμως στην περίπτωση των Στωικών οι αξίες που προτείνονται έχουν σαφή πολιτική κατεύθυνση· η κοινωνία μπορεί να μη γίνεται τέλεια, αλλά επιδέχεται βελτίωσης. Μπορεί τα ανθρώπινα να φαίνονται άνευ σημασίας αν ειδωθούν με το πρίσμα της αιωνιότητας, αλλά η αρετή του ανθρώπου τον οδηγεί σε συγκεκριμένη δράση μέσα στην κοινωνία την οποία ζει.

Ο Χριστιανός θεωρεί ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να φτάσει την κατάσταση της ψυχής την οποία επιδιώκει, ενώ η αντίστοιχη κατάσταση για τον Στωικό θεωρείται φυσική. Για αυτόν ίσως τον λόγο, η ευθύνη γίνεται διαφορετικά αντιληπτή στα δυο συστήματα σκέψης. Ο Στωικός έχει ευθύνη να κάνει το καλό, ή τουλάχιστον να μην κάνει το κακό. Όταν κάποιος κάνει το κακό, ο Στωικισμός διδάσκει την επιείκεια. Κάνοντας το κακό ο άνθρωπος βλάπτει τον εαυτό του, αγνοώντας τη βλάβη που υφίσταται. Η άγνοια του καλού περιορίζει και την ενοχή όταν κάποιος πράττει το κακό. Από την άλλη πλευρά, όταν ο Χριστιανός κάνει το κακό, αυτό συμβαίνει επειδή ενέδωσε στα πάθη του και άρα φέρει την ευθύνη της επιλογής του· είναι ένοχος. Αντίθετα, για να κάνει ο Χριστιανός το καλό, απαιτείται η θεία Χάρις. Στον Στωικισμό δηλαδή η προσωπική ευθύνη είναι χρέος για το καλό, ενώ στον Χριστιανισμό η προσωπική ευθύνη είναι ενοχή για το κακό.