Διάβασα το συναρπαστικό βιβλίο του Leonard Mlodinow, καθηγητή στο Caltech, σχετικά με τις πιθανότητες και την έννοια του τυχαίου στις ζωές μας. Μας παρουσιάζει ανάγλυφα την ιστορία της στατιστικής και των πιθανοτήτων, χρησιμοποιώντας απολαυστικά παραδείγματα για να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τις έννοιες που εξετάζει και τον επιστημονικό τρόπο σκέψης που αναλύει.
Βασική του αρχή, που φαίνεται σε αναρίθμητα παραδείγματα, είναι πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει εξελιχθεί με τρόπο τέτοιο ώστε να αντιμετωπίζει τα προβλήματα των πιθανοτήτων πολύ καλά. Η διαίσθησή μας, ενώ είναι πολύ χρήσιμη για σειρά προβλημάτων της καθημερινής μας ζωής, συχνά μας οδηγεί σε λάθος αποτελέσματα όταν το πρόβλημα που μας απασχολεί έχει να κάνει με τις πιθανότητες και το τυχαίο. Αποτελεσματικό φάρμακο σε αυτή την ατέλεια του εγκεφάλου μας είναι η επιστημονική σκέψη, η λογική αντιμετώπιση των προβλημάτων και η πρωτοκαθεδρία της λογικής επί των ενστίκτων.
Όμως δε σταματάει εκεί. Χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά, δείχνει πως πολλά αποτελέσματα που η κοινή γνώμη αποδίδει σε υπερβολικό ταλέντο ή ανικανότητα προβλέπονται από τη θεωρία των πιθανοτήτων, πράγμα που ανατρέπει τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιμετωπίζει ορισμένους πολύ πετυχημένους ανθρώπους ή ορισμένους ανθρώπους που έχουν αποτύχει. Ένας ικανός άνθρωπος μπορεί να έχει σειρά μεγάλων αποτυχιών, όπως και ένας φυσιολογικός άνθρωπος μπορεί να φτάσει σε τρομερά επιτυχημένα αποτελέσματα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ο πρώτος είναι αποτυχημένος και ο δεύτερος είναι τρομερός σε αυτό που κάνει.
Όταν ένας χρηματιστής, ένας προπονητής ή ένας διευθυντής μιας επιχείρησης θεοποιείται επειδή είχε επιτυχίες που ήταν μαθηματικά βέβαιο πως κάποια στιγμή θα γίνονταν από κάποιον κάπου, όταν οι φτωχοί περιθωριοποιούνται επειδή αποτελέσματα που θα μπορούσαν να αποδοθούν στην τυχαιότητα και τους αναρίθμητους παράγοντες που καθορίζουν την ανθρώπινη ζωή αποδίδονται στην κακή τους κρίση ή στην τεμπελιά τους ή στην ανικανότητά τους, τότε η κοινωνία μας οδηγείται σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Ή, για να το πω πιο γλαφυρά, αν όλοι ρίχνουμε τα ζάρια συνέχεια, είναι φυσικό να υπάρχει και κάποιος που θα φέρνει συνέχεια εξάρες και κάποιος που θα φέρνει συνέχεια άσσους. Το αποτέλεσμα δεν κάνει τον πρώτο φοβερό παίχτη στα ζάρια και τον δεύτερο ανίκανο να χειριστεί ένα ζευγάρι ζάρια! Φυσικά τα παραδείγματα που εξετάζει το βιβλίο δεν είναι τόσο απλά όσο αυτό με τα ζάρια: Αθλητές και χρηματιστές, επιχειρηματίες και επιστήμονες, δισεκατομμυριούχοι και φτωχοί, συγγραφείς και κινηματογραφικοί παραγωγοί, όλοι υπόκεινται στον ίδιο νόμο της τυχαιότητας. Το ταλέντο μαζί με το τυχαίο καθορίζουν τη ζωή ενός ανθρώπου.
Η επιτυχία και η αποτυχία γίνονται πολύ πιο σχετικά μεγέθη όταν αντιληφθεί κανείς τον ρόλο που παίζουν παράγοντες που δεν μπορούν να σταθμιστούν εκ των προτέρων στη ζωή μας. Αλλά αυτό λειτουργεί και αντίστροφα: Αν θέλουμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες να πετύχουμε, δεν έχουμε παρά να συνεχίσουμε τις προσπάθειες, να μην αποθαρρυνόμαστε από τις δυσκολίες της ζωής, αλλά να δείχνουμε επιμονή και θάρρος. Αν θέλουμε πραγματικά να φέρουμε εξάρες, δεν έχουμε παρά να συνεχίσουμε να ρίχνουμε τα ζάρια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου