Πριν το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου ο Ευριπίδης στοχάζεται πάνω στη φύση των δεινών που μας βρίσκουν.
Λοξίᾳ δὲ μέμφομαι,
ὅστις μ' ἐπάρας ἔργον ἀνοσιώτατον,
τοῖς μὲν λόγοις ηὔφρανε, τοῖς δ' ἔργοισιν οὔ.
Ο θεός αποδεικνύεται Ἀμαθέστερός γ' ὢν τοῦ καλοῦ καὶ τῆς δίκης. Αλλά τι μπορούμε οι άνθρωποι να κάνουμε; Δουλεύομεν θεοῖς, ὅ τι ποτ' εἰσὶν οἱ θεοί.
Έχει δίκιο όμως ο πολίτης να κατηγορεί τη μοίρα του; Λοξίᾳ δὲ μέμφομαι
Μήπως φταίει ο Απόλλωνας και για τον πόλεμο; Δεν πρέπει οι πολίτες που σε μια δημοκρατία αποφασίζουν να σκεφτούν καλά πριν οδηγηθούν σε ενέργειες που μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες;
Εκτός από τα δεινά που μας βρίσκουν, στοχάζεται όμως ο ποιητής και στη σύγκρουση ανθρώπινου νόμου και ανθρώπινου πάθους / θείου νόμου. Η Αντιγόνη του Σοφοκλή έχει μείνει διάσημη για την παρουσίαση του ζητήματος αλλά και στον Ορέστη του Ευριπίδη βλέπουμε ανάγλυφα το ζήτημα στις πολιτικές του διαστάσεις μέσα από τον λόγο του Τυνδάρεω. Υπερασπίζομαι τον νόμο, γιατί αν δεν το κάνω, ο φόνος θα καταστρέψει και την πόλη και όλη τη γη. Πού σταματά το κακό αν με φόνο εκδικούμαστε τον φόνο; Ποιος θα σταματήσει τον φαύλο κύκλο αν όχι ο νόμος που φτιάχνουμε ως πολιτισμένη κοινωνία που ορίζει την τιμωρία των δολοφόνων;
Ἀμυνῶ δ', ὅσονπερ δυνατός εἰμι, τῷ νόμῳ,
τὸ θηριῶδες τοῦτο καὶ μιαιφόνον
παύων, ὃ καὶ γῆν καὶ πόλεις ὄλλυσ' ἀεί.
Απεχθάνομαι τη μοιχεία των δύο κόρων μου, απεχθάνομαι το έγκλημα της Κλυταιμνήστρας, αλλά οι πρόγονοί μας ήξεραν τι έκαναν όταν θέσπισαν την τιμωρία των δραστών.
Ἐρήσομαι δέ, Μενέλεως, τοσόνδε σε·
εἰ τόνδ' ἀποκτείνειεν ὁμόλεκτρος γυνή,
χὡ τοῦδε παῖς αὖ μητέρ' ἀνταποκτενεῖ,
κἄπειθ' ὁ κείνου γενόμενος φόνῳ φόνον
λύσει, πέρας δὴ ποῖ κακῶν προβήσεται;
Καλῶς ἔθεντο ταῦτα πατέρες οἱ πάλαι·
ἐς ὀμμάτων μὲν ὄψιν οὐκ εἴων περᾶν
οὐδ' εἰς ἀπάντημ', ὅστις αἷμ' ἔχων κυροῖ,
φυγαῖσι δ' ὁσιοῦν, ἀνταποκτείνειν δὲ μή.
Δύο διαφορετικές οπτικές για την συγκρότηση της Πολιτείας, ή αλλιώς της ελληνικότητας, συγκρούονται.
Τυνδάρεως
(Ἑλληνικόν τοι) καὶ τῶν νόμων γε μὴ πρότερον εἶναι θέλειν.
Μενέλαος
Πᾶν τοὐξ ἀνάγκης δοῦλόν ἐστ' ἐν τοῖς σοφοῖς.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η επίλυση του διλήμματος δια της επιείκειας. Θα σταθώ εκεί και δε θα σχολιάσω τα υπόλοιπα, τα σχετικά με τον γάμο και την οικογένεια, τον ρόλο της γυναίκας στη ζωή του άνδρα, τη συμπεριφορά και τα κίνητρα του όχλου, την αντιμετώπιση του δήμου από τον ηγέτη, τη δειλία και τη δολιότητα των πολιτικών, πράγματα που δείχνουν ανάγλυφα πόσο λίγο έχουμε αλλάξει από εκείνα τα χρόνια. Άλλωστε, ο Τρωικός Πόλεμος έγινε ὡς ἀπαντλοῖεν χθονὸς / ὕβρισμα θνητῶν ἀφθόνου πληρώματος.
(Στην φωτογραφία ο περίφημος πάπυρος που έχει τη μουσική σημειογραφία για το διάσημο σημείο: Ὁ μέγας ὄλβος οὐ μόνιμος ἐν βροτοῖς)
